وابستگی به گوشی چطور به ما آسیب می رساند؟ 8 روش ترک اعتیاد به گوشی

اگر دزدی مبلغ پانصد هزار تومان از شما بدزدد شوک بزرگی به شما وارد می شود. احتمالا تا چند روز حالتان خوب نیست و حتی ممکن است به پلیس مراجعه کنید و برای پیدا کردن دزد اقدامات قانونی انجام دهید.

حالا فرض کنید یک هکر اینترنتی به حساب بانکی شما دست پیدا کرده و کاری کند که با هر بار کارت کشیدن شما مبلغ هزار تومان به حساب خودش منتقل شود. مثلا اگر در روز شما پنج بار کارت می کشید پنج هزار تومان از دست می دهید. در پایان سال شما حدود یک میلیون و هشتصد هزار تومان از دست داده اید بدون اینکه آنرا احساس کرده باشید. عین این موضوع برای خوره های ریز وقت ما مانند وابستگی به گوشی هم وجود دارد.

اگر کسی از شما بخواهد روزانه دو ساعت وقت تان را در اختیارش قرار دهید، قطعا جواب شما منفی است. حتی اگر او یکی از عزیزان تان مثل همسر، فرزند یا والدین تان باشد. پیش خود می گویید من اینقدر وقت ندارم.

حالا کافی است که تصمیم بگیرید میزان وابستگی به گوشی دلبندتان را بررسی کنید.

اگر تصمیم بگیرید تا در طول 24 ساعت فقط زمانهایی که کاملا بی هدف در گوشی خود در حال چرخش هستید را جمع بزنید، می بینید که حتی معمولا از 2 ساعت هم بیشتر در حال پرسه زدن در شبکه های اجتماعی و گوشی هستیم.

چرا ما با چنین دزد زمان هوشمندی برخورد نمی کنیم؟ چون ابتدا ذره ذره از ما می دزدد و بعد به صورت تدریجی وابستگی ما به گوشی زیاد می شود. البته آسیب های ناشی از اعتیاد به گوشی فقط متوجه اتلاف وقت نیست. به جنبه های دیگری از زندگی ما هم آسیب می زند که در این مقاله به آن خواهید پرداخت.

وابستگی به گوشی آری یا نه؟

در دنیای امروز نمی توان با تکنولوژی قهر بود؛ اما می توان تصمیم گرفت تا با مدیریت درست و عدم وابستگی ناسالم به گوشی، برده تکنولوژی نباشیم و اجازه بدهیم که تکنولوژی ابزاری مفید برای سهولت زندگی ما باشد.

گوشی و تکنولوژی به هیچ وجه بد نیست؛ اما وابستگی به گوشی و هر نوع وابستگی ناسالم دیگری می تواند مخرب و آسیب رسان باشد.

چرا مرتب به گوشی خود سر می زنیم؟

امروزه اگر به کسی بگوییم اینقدر در گوشی ات نباش این حرف همانقدر عجیب است که به کسی بگوییم از فرصت تفریح و لذت در یک هتل پنج ستاره لوکس چشم پوشی کند.

تقریبا می توان گفت هر آنچه در دنیای بیرون وجود دارد معادل یا مشابه آن در دنیای مجازی و گوشی ها وجود دارد: اخبار، بازی و سرگرمی، دوستان و رفقا، تلویزیون، سینما، ماهواره، دوربین عکس و ویدیو، آموزش، کتاب، کار، خرید، فروش و فهرستی بی انتها از همه چیز.

پس تقریبا زندگی در دنیای مجازی از طریق گوشی هوشمند امری گریز ناپذیر است. منتهی مانند دنیای بیرون به دو دسته تقسیم می شود. مفید و غیر مفید.

صد سال پیش که هیچ وسیله ارتباطی وجود نداشت هم شما می توانستید در طول روز به کار، تلاش، ورزش، مطالعه، یادگیری، ارتباطات سالم بپردازید. یا در حال بازی و پرسه زدن و بطالت باشید.

پس تمام مشکل در گذراندن وقت در گوشی نیست. چطور گذراندن و به چه کاری مشغول بودن است: مفید یا مضر

در یک کلام اگر شما در زمان حضور در دنیای مجازی در حال کار، آموزش و ارتباط محدود و مفید با آشنایان هستید، این هم مفید است و هم نمی تواند اعتیاد آور باشد. ولی اگر در حال اتلاف وقت و تفریح هستید هم به آن معتاد می شوید و هم دارید آسیب های دیگر را به جان می خرید.

جنگ توجه در دنیای جدید

پیشرفتهای بشر در زمینه ارتباطات در قرن بیستم همه چیز را فراوان کرده است ولی دو سرمایه ارزشمند و مهم را کمیاب:

زمان و تمرکز.

اگر صد سال پیش هر انسان بطور متوسط صد نفر را می شناخت و ممکن بود در یک سال با آنها ارتباط داشته باشد. امروزه این عدد بصورت بالقوه می تواند به تعداد ساکنان روی زمین باشد. بنابراین جنگ رسانه ها و کسب و کارها بر سر جلب توجه است.

آنها برای اینکه توجه شما را جلب کرده و قسمتی از وقت تان را صاحب شوند از آخرین دستاوردهای روانشناسی و علوم مغز و اعصاب بهره می برند.

گوشی ها و شبکه های اجتماعی بر اساس ساختار مغز ما طراحی شده اند

ساختار شبکه های اجتماعی دقیقا بر اساس ساختار و نوع کارکرد مغز قدیم ما بنا شده است. یعنی بر اساس زحمت کمتر، لذت بیشتر و اعتیاد آوری بیشتر. چرا؟ برای اینکه وقت بیشتری از شما را تصاحب کنند.

البته دیگر رسانه های قدیمی تر مانند بنگاههای خبری و رادیو تلویزیون هم همینطور بوده اند. بنابراین تا زمانی که شما با این دلبرکان هستید در حال تفریح و لذت آنی هستید. ولی خب کیست که نداند زندگی انسان با تفریح و لذت نیست. کار و تلاش و رشد و پیشرفت است که زندگی ما را می سازد. نه لذت و تفریح.

فرار از کارها و پناه بردن به گوشی

ذهن ما در هر لحظه تلاش می کند تا ما حال بهتری و آسانی بیشتری را تجربه کنیم. فارغ از جذابیت ها و کششی که در دنیای مجازی و گوشی های هوشمند ما وجود دارد، مغز ما تلاش می کند تا ما را به فرار از سختی و دشواری های زندگی تشویق کند.

صد سال پیش هم استراتژی مغز ما برای دفاع از ما همین بوده است و آن زمان به جای وابستگی به گوشی افراد برای فرار زمان شان به سایه دیواری و وقت گذرانی با دوستان یا طبیعت سپری می شده است.

امروزه آن تفریحات و سرگرمی ها در یک وسیله ای که می تواند در کف دست ما قرار بگیرد و همه جا کنارمان باشد، خلاصه شده است.

لذت آنی و ترشح دوپامین

چک کردن گوشی باعث ترشح دوپامین و لذت آنی می شود. همین ترشح دوپامین است که به مرور باعث وابستگی به گوشی در افراد می گردد.

هر کاری که از مغز و ماهیچه های ما کار نکشد، ما را نترساند و بصورت آنی و نقدی احساسات مثبت ما را برانگیخته کند و به ما احساس لذت بدهد، می تواند در مغز ما دوپامین ترشح کند.

بنابراین هر نوع علافی و وقت گذرانی بیهوده چه در دنیای واقعی و چه مجازی چنین کارکردی برای ما خواهد داشت. البته حال خوش به خودی خود چیز بدی نیست. ولی اعتیاد به ترشح دوپامین ما را معتاد به آن کارها می کند. چشم باز می کنیم تا همه زندگی مان شده خوشی های زودگذر.

آسیب های ناشی از وابستگی به گوشی

آسیبهای ناشی از وابستگی به گوشی صرفا منحصر به اتلاف وقت و پایین آمدن عملکرد و بهره وری ما نیست. هرچند بزرگترین دارایی های ما که وقت و تمرکز مان باشد را به تاراج می برد.

کاهش توجه و تمرکز

زمانی که ما قرار است بر روی کاری تمرکز داشته باشیم مثلا دقت در کار اصلی مان، درس خواندن، حل مساله، ایجاد ایده های خلاقه و غیره، هر چیزی که توجه ما را به هم بزند حداقل 6 دقیقه زمان می برد تا توجه و تمرکز ما به حالت قبل برگردد.

وابستگی به گوشی باعث می شود ما بصورت ناخودآگاه هر چند دقیقه یکبار آن را چک کنیم. حتی اگر منتظر هیچ پیامی هم نباشیم. پس تمرکز و توجه ما را به میزان زیادی از بین می برد.

بی تحرکی و آسیب جسمانی به چشم، مغز و بدن

بدن انسان برای دو حالت طراحی شده است. یکی راه رفتن و دیگری خوابیدن. حالتهایی مانند ایستادن و نشستن یکجا با سیستم بدنی ما سازگار نیست. اصطلاحا هنگام نشستن زیاد بدن مان را در حالت شبه مرگ قرار می دهیم. دلیل اصلی ایستهای قلبی در دنیای امروز نشستن های زیاد در محیطهای کاری است.

بنابراین حتی اگر کار اصلی ما با گوشی تلفن انجام شود، لازم است در طول روز به مقدار کافی تحرک بدنی داشته باشیم. چشم مان به نقاطی دورتر هم نگاه کند و مغزمان را استراحت دهیم. یک جا نشستن، خیره شدن به صفحه گوشی در فاصله سی سانتی متری به مغز، قلب، ماهیچه ها و استخوان ها و دیگر ارگان های بدن ما آسیب می رساند.

احساسات بد ناشی از علافی و بی خاصیتی

مارک منسن در کتاب هنر ظریف بی خیالی می گوید، احساسات مثبت جایزه ما از تجربه احساسات منفی است. یعنی وقتی ما داریم تلاش می کنیم، سختی می کشیم، مغز و ماهیچه هایمان تحت فشار قرار می گیرند نتایجی بدست می آوریم که آن نتایج باعث احساسات مثبت ما مثل شادی می شود. پس احساسات مثبت به خودی خود برای ما مفید نیست. تنها زمانی خوب است که از پس احساسات منفی پدیدار شده باشند.

در نتیجه ما تا زمانی که کار و زندگی مان را رها کرده ایم و به خوشی های آنی روی می آوریم نمی توانیم حال خوش واقعی داشته باشیم. مانند بیماری هستیم که برای فرار از درد مسکن مصرف می کنیم. درد چیست؟

درد آن کاری است که باید انجام دهیم. دانش آموزی که تمام عصر را در گوشی خود سپری می کند در حالیکه تکالیف مدرسه اش را انجام نداده است، صرفا دارد به خود مسکن می زند تا مسئولیت اش را فراموش کند. مغزش مرتب به او یادآوری می کند که تکالیف ات انجام نشده است. به بیان دیگر به او می گوید تو منظم، مسئولیت پذیر، تلاشگر و ارزشمند نیستی.

موقعیت های حساس مثل رانندگی یا عبور از خیابان

خطر دیگر اعتیاد به گوشی به موقعیت های حساس مربوط می شود. کار کردن در محیط های کاری پر خطر و با دستگاههای حساس، رانندگی و هنگام عبور از خیابان موقعیت هایی است که نباید گوشی در دست مان باشد. ولی اگر درگیر وابستگی به گوشی باشیم همه جا آن را چک می کنیم.

چطور وابستگی به گوشی را کم کنیم؟

ترک اعتیاد به گوشی کار آسانی نیست چون مسیر عصبی قدرتمندی در مغز برای آن ایجاد شده است. بهترین راه برای ترک یک عادت مضر هم پر کردن جای آن با یک عادت مفید است. عادتهایی مثل مطالعه، ورزش، انجام کارهای خانه و ارتباطهای مفید در دنیای واقعی باعث می شود وقت کمتری برای گوشی داشته باشیم. در کنار آن، در اینجا راهکارهایی برای کم کردن وابستگی به گوشی را مرور می کنیم.

نصب برنامه های کنترل کننده

بیشتر مشکل ما این است که تخمین درستی از زمان سپری شده در گوشی نداریم. برنامه هایی مانند Quality Time برای سیستم های اندروید و Moments برای گوشیهای اپل به ما می گوید در طول روز چند بار قفل گوشی مان را باز کرده ایم. هر برنامه را چند بار باز کرده ایم، هر بار چقدر در آن وقت گذرانده ایم و مجموعا هر برنامه در طول روز چقدر وقت ما را گرفته است. همین الان یکی از این برنامه ها را روی گوشی خود نصب کنید. حتما با دیدن آمار روزانه خود متعجب خواهید شد.

اگر تمایل دارید با لیست کاملی از این دست از اپلیکیشن ها بیشتر آشنا شوید تا اپلیکیشنی متناسب با شرایط خود را برای ترک اعتیاد به گوشی انتخاب کنید، پیشنهاد می کنیم سری به مقاله 10 اپلیکیشن مدیریت مدت زمان استفاده از تلفن همراه بزنید.

اما اگر تصمیم دارید یکبار برای همیشه وابستگی به گوشی را کنار بگذارید، پیشنهاد می کنیم سری به لینک زیر بزنید.

کاهش جذابیت های بصری

تا جاییکه می توانید محیط صفحه اصلی و دیگر صفحات گوشی خود را ساده و بدون جذابیت کنید. مثلا صفحه سیاه و سفید برای صفحه اصلی و همینطور آیکون های معمولی و تک رنگ برای برنامه هایتان.

خروج از گروه های سرگرمی

از گروه های سرگرمی، چه در پیام رسانها مثل واتساپ و تلگرام و چه در شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام، خارج شوید. اگر بجای آنها در گروهها و صفحات آموزشی و کاری شرکت کنید، خود به خود از باز کردن آن برنامه ها فراری می شوید.

ایجاد محدودیت های زمان و مکان

ساعتهای خاصی را برای چک کردن پیامهای خود در طول روز اختصاص دهید. مثلا یکبار در ساعت ده صبح و یک بار عصر و نهایتا یک بار هم در شامگاه. کم کم عادت کنید گوشی در نزدیکی تان نباشد. مثلا در یک اتاق دیگر یا در کشو میز کارتان بگذارید.

چک کردن گوشی در اول صبح و آخر شب

شبکه های اجتماعی، پیام رسانها و بصورت کلی رسانه های خبری بیشتر حاوی دو نوع اطلاعات برای ما هستند: اخبار منفی و خوشیهای دیگران. هر دو هم حال ما را بد می کنند. اخبار منفی است چون تولید کنندگان خبر می دانند مغز انسان به اخبار مثبت علاقه ای ندارد و همواره دنبال پیدا کردن خطرات و تهدیدها است. دیدن خوشیهای دیگران در اینستاگرام و غیره هم حالمان را بد می کند.

چون می بینیم همه در حال خوش گذرانی هستند غیر از من. حتما چند سال پیش داستان پسری که مرتب عکس از مهمانیهای آنچنانی در اینستاگرامش می گذاشت را شنیده اید. بعد از بازجویی پلیس مشخص شد هیچ ندارد و صرفا در حال تظاهر است.

پس بدترین کار این است که اول صبح یا آخر شب گوشی مان را چک کنیم. اول صبح با یک خبر بد تمام روز ما را خراب می کند. آخر شب هم باعث می شود مغزمان تا صبح با آن حال بد سپری کند.

محل کار، جمع دوستان و خانواده

شاید بدترین جا برای در دست داشتن گوشی زمانی است که در جمع قرار دارید. همه لذت بودن با دیگران را از بین می برد. در محل کار هم علاوه بر گرفتن وقت کار و بر هم زدن تمرکز شما، باعث می شود شما به فردی گوشی در دست مشهور شوید. پس گوشی را در جایی بگذارید که صرفا صدای زنگ تلفن آن را بشنوید.

اعلان های تمام برنامه ها را ببندید

به غیر از صدای زنگ تماس، اعلان های تمام برنامه ها را ببندید. مخصوصا پیام رسانها و شبکه های اجتماعی. بگذارید بقیه بدانند اگر با شما کار ضروری دارند صرفا باید به شما زنگ بزنند. وقتی صدای نوتیفیکیشن یا همان اعلان برنامه ای به گوش شما می رسد، وسوسه می شوید آنرا باز کنید و ببنید چیست. اگر آنرا باز نکنید کنجکاوی تان دست بردار نخواهد بود. اگر باز کنید هم که وقت و تمرکز خود را از دست داده اید.

و اما نکته آخر…

همانطور که بارها در دوره افزایش تمرکز و توجه به آن اشاره کردیم، هرگز برای رفع خستگی و استراحت به سراغ گوشی نروید. مخصوصا اگر خستگی ذهنی دارید. زمانی که در گوشی سپری می کنیم مغز ما استراحت نمی کند. به قول معروف به سقف نگاه کنید ولی به صفحه دیجیتال نگاه نکنید.

چرا که استراحت با گوشی، نه تنها باعث آرامش و استراحت ذهنی ما نمی شود، بلکه با گرفتن توجه و تمرکز ما باعث می شود قدرت تمرکز مان را در جایی نادرست خرج کنیم و زمانی که به آن نیاز داریم، دچار فقر توجه و تمرکز شویم.