ساخت مسیر عصبی

به دوستانی که کتاب ذهن هوس باز من رو خوندن قول دادم تا مطلبی هم برای آموزش ساخت مسیر عصبی در سایت قرار بدم.

مسیر عصبی چیست؟

تصور کنید در کلاسی ثبت نام کرده اید و هیچ کس را هم در آن محیط نمی شناسید. در ساعات ابتدایی روز اول که سر کلاس حضور پیدا می کنید احتمالا ارتباط خاصی بین شما و هم کلاسی های تان شکل نمی گیرد اما هرچه زمان می گذرد و در روز های بعدی ارتباط بچه های کلاس با هم گرم تر و صمیمانه تر می شود.

شاید شما با دو سه نفر از بچه های کلاس به مرور زمان روابط عمیق تری نیز برقرار کنید. تجربه رفتن به مدرسه، دانشگاه یا کلاس های مختلف یا قرارگیری در محیط های جدید که کسی را در آن محیط نمی شناختیم و به مرور ارتباطات صمیمی تری شکل گرفته است را همه ما داشته ایم.

مثال بالا را در ذهن داشته باشید در ادامه این مثال می تواند به ما در درک مفهوم ساخت مسیر عصبی کمک زیادی کند. اما اجازه دهید ابتدا با چند مفهوم در مغز آشنا شویم.

نورون چیست؟

نورون ها بخش های تشکیل دهنده بافت های عصبی ما هستند که متناسب با عملکردشان شکل ویژه ای پیدا می کنند. هر نورون از سه بخش اصلی تشکیل می شود که در ادامه هر بخش را معرفی می کنیم.

• جسم سلولی نورون:
  جسم سلولی نورون از هسته و اندامک های سلولی تشکیل می شود.

• آکسون:
  آکسون همان زبان نورون های ما است. درواقع آکسون یک زائده طویل سیتوپلاسمی است که از جسم سلولی نورون خارج می شود و پیام عصبی را به نورون های دیگر می رساند. اما آکسون هم مثل سرعت برقراری ارتباط ما آدم ها، برای ارسال پیام خود سرعت دارد. اگر آکسون نورون در انجام کاری اشتیاق نداشته باشد پیام را با سرعت 0.5 متر بر ثانیه و در صورتی که برای برقراری ارتباط با سایر نورون ها اشتیاق داشته باشد حتی تا سرعت 200 متر بر ثانیه هم می تواند پیام را انتقال دهد.

• دندریت در نورون ها:
  از آنجایی که وقتی ما انسان ها هم پیامی را انتقال می دهیم پاسخ پیام را از طریق گوش و یا چشم به مغز ارسال می کنیم نورون ها هم برای دریافت پیام هایی که از آکسون های دیگر برای شان ارسال شده است نیازمند یک گیرنده هستند که آن گیرنده دندریت است. دندریت ها زایده های کوچکی هستند که پیام عصبی را به جسم سلولی نورون منتقل می کنند.

پس نورون های ما از طریق دندریت پیام را دریافت و از طریق آکسون ها پیام را خارج می کنند.

اما درنهایت آکسون ما در جایی باید پیام را به نورون جدید انتقال دهد که به آن قسمت سیناپس می گویند.

درواقع مسیر عصبی ارتباط بین نورون ها در مغز است. البته ما تنها یک مسیر عصبی نداریم که در بخش ساخت مسیر عصبی در همین مطلب با داستان مسیر های عصبی، بیشتر آشنا می شوید.

ساخت مسیر عصبی چطور اتفاق می افتد؟

خوب اجازه دهید کمی به مثال مان برگردیم. همانطور که گفتیم هرچه بیشتر می گذرد و با هم کلاسی هایمان آشناتر می شویم، ارتباطات ما صمیمانه تر می شود. در مغز هم به همین صورت است هرچه مغز ما انجام کاری را تمرین کند، انجام آن کار به خصوص برای مغز راحت تر می شود و در نتیجه به مرور مسیر عصبی انجام آن کار شکل می گیرد.

درواقع هربار که نورون های مغز از طریق آکسون پیام های مربوط به انجام کاری خاص را به یکدیگر می فرستند، ارتباط بین نورون ها مثل ارتباط شما با هم کلاسی های تان صمیمانه تر می شود و نورون ها به هم نزدیک و نزدیک تر و ارتباط آنها قوی تر می شود.

یادگیری مهارتی را به یاد آورید که در روز های اول به سختی آن کار را انجام می دادید اما به مرور زمان و با تمرین انجام آن کار خاص، دیگر نه تنها برای شما سخت نیست بلکه در هنگام انجام به آن فکر هم نمی کنید.

شاید رانندگی یک مثال ملموس و رایج برای درک بهتر ساخت مسیر عصبی باشد. روزهای اولی که رانندگی می کردید را به یاد بیاورید. احتمالا ماشین را وسط خیابان خاموش می کردید یا در هنگام رانندگی از همه می خواستید ساکت باشن تا حواس شما پرت نشود؛ اما بعد از یک سال رانندگی کردن چطور؟ باز هم به همان اندازه دستپاچه می شوید؟

تایپ هم می تواند یکی دیگر از مثال هایی باشد که به خوبی ساخت مسیر عصبی را برای ما قابل درک می کند. روزهای اولی که تایپ می کردید جدا از سرعت، با تغییر زبان کیبرد جای دکمه ها را قاطی نمی کردید؟ بعد از مدتی تایپ کردن چطور؟ دیگر اصلا به جای دکمه ها فکر می کنید؟

اگر خاطرتان باشد جلوتر راجع به سرعت ارسال پیام توسط آکسون گفتیم. فکر می کنم دیگر متوجه شده اید دلیل اشتیاق و یا عدم اشتیاق آکسون و عامل تعیین کننده سرعت عمل آن چه چیزی است. درواقع هرچه ارتباط بین نورون ها صمیمانه تر می شود، سرعت آکسون هم افزایش پیدا می کند.

شاید دیدن فیلم زیر هم به شما اطلاعات جالبی راجع به چگونگی ساخت مسیر عصبی جدید بدهد.

کاربرد ساخت مسیر عصبی در چه مواردی است؟

خیلی اوقات ما تصمیم می گیریم تا عادت ها و درواقع رفتارهای تازه ای را برای خود ایجاد کنیم. کارهایی که با تکرار و تکرار تبدیل به عادات ما می شوند و بخشی از زندگی ما را تشکیل می دهند.

درواقع وقتی ما تصمیم می گیریم رفتار تازه ای را در برنامه روزانه خود بگنجانیم یا حتی به صورت ناخودآگاه رفتار جدیدی را برای خود تبدیل به عادت می کنیم، مسیر عصبی انجام آن کار یا رفتار خاص را در مغز خود می سازیم.

شاید شما قصد داشته باشید میزان مطالعه کتاب را در خود افزایش دهید و یا خود را عادت دهید تا سر ساعت خاصی از خواب بیدار شوید، شاید هم تصمیم بگیرید دیگر سیگار نکشید در هر صورت شما قصد انجام کار تازه ای را دارید. درواقع شما قصد دارید عادت جدیدی را برای خود بسازید و نیازمند به ساخت یک مسیر عصبی تازه برای آن کار خاص هستید.

آیا می توان مسیر عصبی ساخته شده را از بین برد یا خیر؟

همانطور که می توانیم برای ایجاد هر مهارت و عادت تازه ای مسیر عصبی آن را با تمرین و تکرار بسازیم می توانیم مسیر عصبی عادات قدیمی خود مثل سیگار کشیدن را هم با اراده و تمرین ضعیف کنیم.

البته توجه داشته باشید مسیر عصبی مربوط به عاداتی که قصد ترک آنها را داریم به طور کامل از بین نمی روند اما وقتی آنها را مثل قبل انجام ندهیم و مسیر عصبی جایگزینی برای آن بسازیم، مسیر عصبی قدیمی به مرور ضعیف و ضعیف تر می شود.

اما ایجاد عادت های تازه خود مبحث جداگانه ای هست که در مقاله تغییر و ساخت عادت های تازه به آن پرداخته ایم.

اگر تمایل دارید بیشتر راجع به ساخت مسیر عصبی مطالعه کنید، می توانید مطلب زیر را هم بخوانید.

10 روشی که به شما برای ساخت مسیر عصبی جدید کمک می کند

امیدواریم مطلب ساخت مسیر عصبی برای شما مفید بوده باشد. لطفا نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.